راهکارهای حفظ سلامتی در فصول مختلف سال از منظر طب ایرانی

v خواص آب و هواهاى مختلف :

آب و هوا مى تواند بر سلامت و ويژگى هاى جسمانى فرد تاثير گذار باشد. به طور كلى هواى معتدل در صورتى براى فرد مفيد است كه مزاج (1) بدنش معتدل باشد. براى بدن بيمار هوايى مناسب است كه ضد مزاج بيمارى فرد را داشته باشد. در زير به برخى از آثار هر نوع آب و هوا اشاره شده است:

1. هواى گرم 

هواى گرم باعث لاغر شدن، زرد شدن صورت و سوختن خلط ها (2) در بدن مى شود. منافذ بدن را باز می كند، لذا باعث افزايش تعريق و در نتيجه كاهش ادرار مى شود. به سبب اين ويژگى ها تمامى قواى فرد را تضعيف می كند، تشنگى فرد را بيشتر می كند و ميل به غذا را كاهش مى دهد. در كل هواى گرم براى هيچ بدن سالمى منفعت ندارد ولى در افرادى كه به بيمارى هاى ناشى از مزاج سرد مثل لقوه (3)، فلج و تشنج مبتلا هستند، مفيد واقع می شود.

2. هواى سرد 

در مقايسه با هواى گرم، هواى سرد براى حفظ سلامتى در افراد سالم مفيدتر است. چرا كه بدن را استوار مى كند و منافذ بدن را مى بندد و لذا حرارت را در بدن حفظ می كند. در نتيجه غذا بهتر هضم مى شود و ميل فرد به غذا بيشتر شده و بيمارى هاى گرم بهبود مى يابند. در هواى سرد رطوب تها به عرق تبديل نمى شوند، پس در بدن تجمع مى يابند. ادرار بيشتر شده و اجابت مزاج كمتر مى شود.

3. هواى مرطوب 

رطوبت را در بدن نگه مى دارد و براى افراد لاغر و خشك مزاج مفيد است به علاوه پوست را نرم و روشن مى كند.

v  ويژگى هاى فصول مختلف سال از نظر مزاج:

براى هر فصل مزاج و اعتدال خاصى وجود دارد و هر سال معتدل متشكل از فصول معتدل است. معتدل ترین فصل سال، بهار است و يك يا دو بارش باران در آن رخ مى دهد. فصل تابستان، گرم و خشك است و در آن خنكى يا باران وجود ندارد. فصل پاييز، از نظر گرما و سرما معتدل است، اما از نظر خشكى و رطوبت از اعتدال خارج شده و بيش از يك تا دو باران در آن مى بارد. فصل زمستان، بايد سرما و باران در آن بيشتر از ساير فصول باشد ولى اين مسئله نبايد بيش از حد اعتدال باشد.

به صورت كلى اگر سالى معتدل باشد، بيمارى ها در آن كمتر رخ مى دهند ولى در سال هاى غير معتدل كه همه فصول از نظر مزاج مشابه هستند بيمارى ها طولانى مى شوند. چرا كه در حالت طبيعى بيمارى ناشى از سوء مزاج در فصول بعد به علت مزاج فصل به صورت خودبه خود بهبود مى يابد. در سال غير معتدل اين حالت اتفاق نمى افتد و بيمارى هاى مزمن بيشتر بروز مى كنند.

(1) مزاج كيفيتى در بدن كه از آميزش اجزاى اصلى پديد مى آيد. در طب قديم بر حسب تظاهرات حياتى و ويژگى جسمى و روحى يك فرد، چهار مزاج اصلى قائل بودند: 1) مزاج صفراوى: مزاج گرم و خشك كه بر اثر غلبه صفراست. 2) مزاج دموى: مزاج گرم و مرطوب كه در آن خون غلبه دارد. 3) مزاج سوداوى يا ماليخوليايى: مزاج سرد و خشك كه در آن سودا غلبه دارد. 4) مزاج بلغمى: مزاج سرد و مرطوب كه در نتيجه ازدياد بلغم در بدن است.

(2) خلط در اصطلاح، جسمى سيال آبكى و شناور است كه غذا در بدن اول بار به آن تبديل مى شود.

(3) فلج و رعشه صورت، كجى دهان، ^{Facial palsy}